Τρίτη 12 Οκτωβρίου 2010

Λεπροκομείο στη Σαντορίνη

Εξ Αφορμής της ιδιαίτερα συγκλονιστικής σειράς "το νησί"που αναφέρεται στη δράση του περίφημου Λεπροκομείου Σπιναλόγκας στην Κρήτη, ο νούς μου ήρθε στο νησί μας, και στα Φηρά με το αντίστοιχο Λεπροκομείο Μερικές σύντομες αναφορές μέσα από τον συλλογικό τόμο του Μιχάλη Δανέζη "Σαντορίνη 1971" με θέμα τους Λεπρούς στη Σαντορίνη


Το Δημοτικό Λοιμοκαθαρτήριο,  που  ιδρύθηκε το 1831 στην περιοχή Μπαλάδες στα Φηρά. Η πρωτοποριακή ιδέα της σύστασης  του ανήκει στον Ιατρό Ιωσήφ Δεκιγάλλα.  Το προσωπικό του Λοιμοκαθαρτηρίου αποτελείτο από έναν Ιατρό, έναν αρχιφύλακα ένα προμηθευτή, ένα γραμματέα, και έναν έφορο αποθηκών, με ιδιαίτερα καθήκοντα ο καθένας. Η τοποθεσία είναι  στα σημερινά κάτω Φηρά, κοντά στον Αη Γιάννη τον Ελεήμονα. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας διέμεναν οι λουβιάρηδες, ηγούν αυτοί που ήταν μολυσμένοι, από τη λέπρα  «ιερά νόσο» των Βυζαντινών, ή όπως αλλιώς τη λέγανε οι Σαντορνιοί: «λούβα ή φάουσα». Οι ασθενείς ποτέ τους δεν βγαίνανε έξω από το μέρος αυτό. Και όταν ήτανε απόλυτη ανάγκη και θέλανε να ειδοποιήσουνε τον Παπά ή το Γιατρό ερχόταν στα Φηρά,  ο πιο γερός από όλους τους, μα κι αυτός κρατούσε ένα κουδούνι, που το χτυπούσε  διαρκώς, για να προειδοποιησεί τον κόσμο και να μην τον πλησιάσει. Τρεις ήτανε οι  Σαντορνιοί που  τους φρόντιζαν πολύ οι :
                                I.      Οικονόμος Νεόφυτος  Μπελώνιας: Εφημέριος της Μητρόπολης, οπότε το ξωκκλήσι του Λεπροκομείου ήτανε της δικαιοδοσίας του. Πήγαινε και τους λειτουργούσε στο εκκλησάκι τους, που είχε ένα διαχωριστικό κιγκλίδωμα για να μην ανακατεύονται  οι άρρωστοι με τους υγιείς. Τους παρηγορούσε, τους ρωτούσε για τις ανάγκες τους. Και το καταπληκτικό ήτανε  ότι, ύστερα από τη μετάληψη των λεπρών, κατέλυε μπροστά στο εκκλησίασμα την Αγία Κοινωνία από το Δισκοπότηρο, από το οποίο είχε μεταλάβει τους λεπρούς, για να δείξει τη βαθύτατη πίστη του.
                             II.      Ιωσήφ Δεκιγάλλας:  ο οποίος όχι μόνο επισκεπτόταν τους ασθενείς, τους προσέφερε σαν γιατρός τις υπηρεσίες του και μελετούσε την αρρώστια, αλλά  ήταν και ο πρώτος που σκέφτηκε την ίδρυση συστηματικού Λεπροκομείου στην Αθήνα.
                           III.      Ιωάννης Αλεξάκης: μεγαλέμπορας στην Αγορά των Φηρών ο οποίος  φρόντιζε καθημερινά τους Λεπρούς και μόνος του περιποίηθηκε τον τελευταίο λεπρό, με αφανή συνεργό τη σύζυγο του  που του ετοίμαζε τα αναγκαία.

4 σχόλια:

Kallistorwntas είπε...

Για τεχνικούς λόγους δεν εμφανίστηκε το παρακάτω σχόλιο


Πολύ ενδιαφέρον θέμα και άγνωστο για τους περισσότερους.
Τι άλλες πληροφορίες έχουμε για αυτό???

π.χ. Ξέρουμε πόσοι περίπου ήταν οι λεπροί στο Λεπροκομείο???
π.χ. Ήταν μόνο Σαντορινιοί ή και φερμένοι και από τριγύρω νησιά???
π.χ. Πως «έφτασε» η λέπρα στην Σαντορίνη για να φτάσουν σε σημείο να ανοίξουν λεπροκομείο???
Όποιος γνωρίζει ας κάνει μια ενημέρωση...

Οι λέξεις «λούβα» και «φάουσα» που είχαν δώσει οι Σαντορινιοί για τη λέπρα σίγουρα θα σχετίζονται με τις παραμορφώσεις που δημιουργούσε η λέπρα στην εξωτερική εμφάνιση που έκανε το δέρμα να μοιάζει με «φαγωμένο» γιατί
«λούβα»= «λώβη» δηλαδή βλάβη, καταστροφή (α-λώβητος= αβλαβής) και «φάουσα»= «φάγουσα» δηλαδή που τρώει

Ενημερωτικά...
Η λέπρα ξεκινούσε με εμφάνιση μεμονωμένων κόκκινων κηλίδων στο δέρμα οι οποίες προκαλούσαν έντονο κνησμό και απολέπιση και εξαπλώνονταν μετά σε όλο το σώμα όπου διογκώνονταν σχηματίζοντας κόμπους και όζους με αποτέλεσμα τις παραμορφώσεις ειδικά στο πρόσωπο που έπαιρνε τη μορφή "λεόντειου προσωπείου".
Πήρε την ονομασία λέπρα λόγω της έντονης απολέπισης του δέρματος (ξεφλουδίσματα σαν λέπια) και οφείλεται στο μυκοβακτηρίδιο της λέπρας (mycobacterium leprae) το οποίο ανακάλυψε ο Νορβηγός γιατρός Hansen (Χάνσεν) το 1873 για αυτό και ο επιστημονικός όρος της ασθένειας είναι «νόσος του Χάνσεν».
Οι Βυζαντινοί την έλεγαν ιερή νόσο γιατί η λέπρα αναφέρεται στη Βίβλο (οι λεπροί που θεράπευσε ο Χριστός)


Κατά βάση ήταν από τα νησιά της επαρχείας. ο αριθμός των λεπρών ερευνάται παράλληλα μέχρι στιγμής δεν έχουν διαπιστωθεί ιστορικά και μη στοιχεία. ως προς τη λέπρα θα έχετε σιγά σιγά διάφορες αναρτήσεις για να μπορέσετε να γίνει κατανοητό το ευρύτερο κλίμα της εποχής.

maria sotiropoulou είπε...

Αγαπητέ μου Ιωσήφ
Είδα στο πολύ ενδιαφέρον ΚΑΛΛΙΣΤΟΡΩΝΤΑΣ το κείμενο για το Λεπροκομείο της Σνατορίνης. Το Μάιο1991 είχα παρουσιάσει στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών την εργασία μου για τα Λουβιάρικα, η οποία δημοσιεύτηκε αργότερα σε δυο συνέχειες στα ΘΗΡΑΙΚΑ ΝΕΑ. Είχα προβάλει και σλάιντ (τότε διασωζονταν μόνο κάποιες σπηλιές στα γκρεμνά) από την περιοχή, που είναι στην Καλντέρα περίπου στο ύψος του μεξικάνικου εστιατορίου και της εκκλησίας του αη Γιάννη του Ελεήμονα στο δρόμο προς Φηρά και μάλλον έχει καταληφθεί από τα νεόχτιστα ξενοδοχεία. Δυστυχώς δε σώθηκε σε αρχείο κειμένου. άπου χάθηκε με όλες τις αλλαγές των κομπιούτερ αλλά διαβάζεται από τη φωτογραφία της φωτοτυπίας των εφημερίδων. Ίσως σας είναι χρήσιμο
φιλικά
Μαρία Αρβανιτη Σωτηροπούλου

Ανώνυμος είπε...

Στο ερώτημα «πώς έφτασε η λέπρα στη Σαντορίνη», η απάντηση είναι ότι η λέπρα εκδηλωνόταν τότε σποραδικά σε όλα τα μέρη της Ελλάδος, αλλά μετέφεραν τους λεπρούς στη Σπιναλόγκα και στα άλλα δύο μικρότερα κέντρα. Οι Σαντορινιοί απλώς είχαν κάνει το δικό τους λεπροκομείο για να μην αφήνουν να παίρνουν τους δικούς τους εκτός νησιού.
Το λεπροκομείο ήταν ιδέα του τοπικού προύχοντα Ιωάννη Αλεξάκη και έγινε σε κτήμα του με έξοδά του. Ο εφημέριος Μπελλώνιας και ο γιατρός Δεκαβάλλας ήταν πραγματικάσ οι ψυχές της προσπάθειας.
Αυτό που δεν ξέρουν πολλοί είναι ότι ο Ιωάννης Αλεξάκης και ο γιος του Νίκος δεν χρηματοδοτούσαν απλά το γηροκομείο, αλλά έπαιρναν τα παιδιά των λεπρών μόλις γεννιόντουσαν (υγιή ως γνωστό, γιατί η νόσος δεν μεταδίδεται στα νεογνά αν δεν μείνουν σε επαφή με τη μάνα) στο σπίτι τους στα Φηρά και τα ανέθρεφαν και τα σπούδαζαν αυτοί με τους υποτακτικούς τους!
[Η πληροφορία είναι από την κα Δέσποινα Αλεξάκη-Ράπτη, εγγονή του Ν. Αλεξάκη]

Ανώνυμος είπε...

Η Οία είχε το δικό της Λοιμοκαθαρτήριο. Βρισκόταν στην παραλία του Κάθαρου. Εκεί απομονώνονταν και εξορίζονταν οι ναυτικοί της Οίας που επέστρεφαν με λοιμώδες νόσημα, το οποίο είχαν κολλήσει στο ταξίδι. Κάθε ιστιοφόρο της Οίας ήταν υποχρεωμένο, πριν μπει στο λιμάνι της Αρμένης, να σταματήσει στον Κάθαρο και να αφήσει τους αρρώστους ναυτικούς που είχε μέσα. Όσοι είχαν κολλήσει ανίατη ασθένεια πχ λέπρα εξορίζονταν εκεί εφ'ορου ζωής. Όσοι είχαν κολλήσει ασθένεια ιάσιμη πχ ανεμοβλογιά, ιλαρά, μαγουλάδες κ.α. απομονώνονταν για όσο χρονικό διάστημα έπρεπε, ώστε να "καθαριστούν" πλήρως. Εξού και η ονομασία Κάθαρος. Στο μονοπάτι που οδηγεί στην παραλία, ανάμεσα στο φαράγγι, υπάρχει μέχρι σήμερα ένα μικρό συγκρότητα 4 δωματίων το ένα δίπλα στο άλλο, εκεί έμεναν οι απομονωμένοι άρρωστοι. Οι λεπροί όμως ζούσαν εξόριστοι ακόμα και από τους υπόλοιπους αρρώστους, σε σπηλιές στην παραλία του Κάθαρου. Το δωμάτια αυτά στις μέρες μας έχουν μετατραπεί σε καφετέρια. Δεν υπήρχε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και οι ασθενείς ουσιαστικά αλληλοεξυπηρετούνταν, με τους συγγενείς τους να τους πηγαίνουν τροφή την οποία άφηναν σε 200m απόσταση.
Μέχρι και την δεκαετία του '80 ο Κάθαρος ήταν "στίγμα". Οι τότε εν ζωή ηλικιωμένοι που είχαν πρόλαβαν την εποχή του Κάθαρου, όχι μόνο δεν μιλούσαν για αυτό αλλά δεν πλησίαζαν ούτε την παραλία. Είχαν την προκατάληψη ότι τα βράχια και η αμμουδιά είναι μολυσμένα παρότι είχαν περάσει σχεδόν 60 χρόνια. Για αυτό και ο Κάθαρος την δεκαετία του '80 είχε γίνει παραλία γυμνιστών, γιατί μόνο τουρίστες είχαν το θάρρος να την επισκέπτονται.


Ανασκαφές του Χίλλερ ή Ποιός ήταν τελικά ο Αβέρωφ της Σαντορίνης

Αι ανασκαφαί του κ. Χίλλερ.-Επιγραφαί αρχαιόταται.-Άλλα ευρήματα.  Ο εν Θήρα ιδιαίτερος ημών ανταποκριτής και διευθυντής της εκεί εκδιδομέ...