Η Διαχείριση της Μουσειακής Πολιτισμικής Κληρονομιάς της Σαντορίνης

Η Διαχείριση της Μουσειακής Πολιτισμικής Κληρονομιάς της Σαντορίνης

                                          (εκ νέου)

Η δυναμική της Ιστορίας της Σαντορίνης πηγάζει και απορρέει ΚΑΙ της διαχείρισης της μουσειακής πολιτισμικής κληρονομιάς της. 

Πριν από λίγες ημέρες επισκέφτηκα εκ νέου τόσο το Προιστορικό Μουσείο όσο και το Αρχαιολογικό. Τα συναισθήματα ποικίλλα και πολυεπίπεδα.

Από τη μία πλευρά ειλικρινά πάντα είχα την απορία ένα τόσο όμορφο εσωτερικά μουσείο, γιατί είναι τόσο μικρό για τόσα πολλά ευρήματα; Γιατί δεν γίνονται παροδικές εκθέσεις ώστε ο κόσμος και οι μόνιμοι κάτοικοι του νησιού να μπορούν να γνωρίσουν τον πλούτο της « Πομπήϊας του Αιγαίου»; 

Μια πιθανή απάντηση που έλαβα ήταν ύστερα από συζήτηση με τους υπαλλήλους του Αρχαιολογικού. Υπάρχει σαν σκέψη, όταν και αν επιτέλους αποφασίσουν οι κρατικοί φορείς εδώ και 5 χρόνια να εντάξουν το Αρχαιολογικό στο τρέχον ΕΣΠΑ, να μεταφερθουν τα ευρήματα στην επάνω αίθουσα του Προιστορικού ώστε ο επισκέπτης να έχει μια ευρύτερη προσέγγιση μέρους του αρχαιολογικού πλούτου της Σαντορίνης. 

Μετά το ΠροΊστορικό ανηφόρησα για το Αρχαιολογικό…… Η Θλίψη με κυρίεψε….Ένα απίστευτο κατάντημα μουσειακής προσέγγισης… Το κτίριο του 1960 στο οποίο αναδεικνύεται μέρος του πλούτου της Αρχαίας Θήρας…. Συνεχίζει και είναι Ξεχασμένο…από τους πάντες και τα πάντα…. Μικρό, με αισθητική 19ου και όχι 21ου αιώνα. Στερείται βασικών ελλείψεων – για π.χ. χώροι υγιεινής και όχι μόνο, και φυσικά  οι προθήκες των ευρημάτων, καθώς και η τεχνική δυναμική του χώρου ( ανεμιστήρες 1970, ρωγμές στους χώρους κ.ο.κ) , μπορούν να χαρακτηριστούν και έως απαράδεκτες. Όπως σας είπα εξ αιτίας της «Κόρης του» Χαράλαμπου Σιγάλα, το αρχαιολογικό μουσείο έχει ενταχθεί σε μια υποτιθεμένη προσπάθεια …..ανακαίνισης. Αναφέρομαι με τον όρο «υποτιθέμενη» μιας και ήδη έχουν περάσει 5 και χρόνια και αγνοείται η ολοκλήρωση της προσπάθειας επιβίωσης του μουσείου. 

Παράλληλα δε, οι κάτοικοι της Σαντορίνης και πολύ περισσότερο οι καθηγητές του νησιού, έχουν ξεχάσει την ύπαρξή του. Αλήθεια πόσα σχολεία το προηγούμενο σχολικό έτος επισκέφθηκαν το χώρο αυτό; Πόσοι καθηγητές προτίμησαν να δείξουν στα παιδιά και την αρχαιολογική πλευρά της Σαντορίνης και όχι μόνο την Προϊστορική της ( αν την προσέγγισαν και αυτή) ; Σύμφωνα με τις πληροφορίες μου, απειροελάχιστα…. Σαν να μην θέλουν να γνωρίσουν την όψη αυτή…..επί τούτου……

Η μήπως σκέπτονται οι καθηγητές και οι δάσκαλοι ότι δεν μπορούν να εκμεταλλευτούν εκπαιδευτικά το αρχαιολογικό μουσείο….. Αλήθεια, δεν θα ήταν συναρπαστικό για τα παιδιά ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα και με τα δύο μουσεία; Δεν θα μπορούσε για π.χ. να γίνει μια αναφορά στα σκεύη της καθημερινής χρήσης του Ακρωτήριου, της Αρχαίας Θήρας και του σήμερα; Άνετα….Πληθώρα τέτοιων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και οι ειδιικοί ακόμα και στο νησί μας, πιστέψτε με υπάρχουν και είναι έτοιμοι να βοηθήσουν αρκεί να τους δοθεί η ευκαιρία. 

Τι απομένει τώρα; Να κλείσει το αρχαιολογικό Μουσείο εντελώς όπως έκλεισε και το άλλο δημόσιο μουσείο ( αναφέρομαι στο Βυζαντινό Πύργου), Παρά την πολύπλευρη τρέχουσα κρίση της κοινωνίας μας δεν πρέπει πρώτα εμείς στις τοπικές μικρές κοινωνίες να σταθούμε αρωγοί να διαφυλάξουμε την έννοια του Πολιτισμού και μια ακόμα βασική έννοια της Ιστορίας;  Μήπως πρέπει να κινητοποιηθούν Σύλλογοι Πολιτιστικοί, κ.ο.κ ώστε να διαφυλαχθεί όσο περισσότερο γίνεται μέρος της ιστορίας μας; 

Προσωπικά  θεωρώ ότι δεν αρκούν οι μουσειακοί χώροι. Λείπουν αρκετά που θα μπορούσαμε να αναδείξουμε. Την Παρασκευή 18 Μαίου, ο διευθυντής της εφημερίδας Θηραίκά Νέα και ιδρυτής του Λαογραφικού Μουσείου στο Κοντοχώρι κ. Λιγνός, ανέφερε σε συνέντευξη του σε τοπικό σταθμό , ότι στο χώρο των παλιών ορυχείων στα Φηρά θα μπορούσε να γίνει κάλλιστα ένα νέο μουσείο καθαρά Γεωλογικού Ενδιαφέροντος με βασικό σκοπό την ολοκληρωμένη Ανάδειξη πλευρών της Γεωλογικής Σαντορίνης. Θα έλεγα όμως και κάτι διαφορετικό πάνω στην πρόταση αυτή. Γιατί να μην μπορεί να γίνουν δύο ή και περισσότερα μουσεία στο χώρο αυτό; Φανταστείτε σαν ένα μουσειακό Πάρκο, όπου εκτός από το Αναγκαίο Γεωλογικό Μουσείο θα μπορούσε κάλλιστα να υπάρξει και ένα Μουσείο των Ορυχείων της Σαντορίνης και γιατί όχι και ένα Μουσείο Ιστορίας του Νησιού.  Στο  μεν γεωλογικό Μουσείο, θα ενταχθούν όλα εκείνα τα ιδιαίτερα σημεία της γεωλογικής πλευράς του νησιού, για το δε Μουσείο Ορυχείων το έχει προτείνει ήδη η κ. Παρασκευή Μποζινέκη – Διδώνη με την ευρύτερη προσέγγιση ενός Γεωλογικού Μουσείου. Προσωπικά διαφωνώ σε ένα κοινό μουσείο μιας και σε ένα χώρο αφιερωμένο στα ορυχεία της Σαντορίνης θα μπορούσαν να ενταχθούν φωτογραφίες, καθώς και προσωπικά βιώματα όλων όσων δούλεψαν στα ορυχεία αυτά. Παράλληλα στο Ιστορικό Μουσείο Σαντορίνης θα μπορούσαν να ενταχθούν τουλάχιστον από τον 20ο αιώνα όλα εκείνα τα σημεία ιστορικής προσέγγισης στο χωρόχρονο ( Β Παγκόσμιος Πόλεμος, Πρόσφυγες, Σεισμός 1956, αποκατάσταση Σαντορίνης κ.α)

Παράλληλα δε θα μπορούσε να δημιουργηθεί εκείνος ο φορέας – Δημοτικός ή μη, ο οποίος θα είχε ως βασικό σκοπό τη δημιουργία Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων αλλά και ευρύτερης διαχείρισης των ιδιωτικών μουσείων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο νησί της Σαντορίνης, θα μπορούσε να είναι το « τρίγωνο» Ανασκαφές Ακρωτηρίου –Ανασκαφές Αρχαίας Θήρας – Κάστέλι ή Γουλάς Εμπορείου. Πάνω σε αυτό το ενδεικτικό πλαίσιο, τόσο οι μαθητές όσο και οι επισκέπτες, θα μπορούσαν να ανασκαλίσουν ιστορικά τα πεδία της αρχαιολογίας, της ιστορίας της τέχνης, της αρχιτεκτονικής, της λαογραφίας κ.ο.κ

Δεν είμαι σίγουρος ότι οι μουσειακοί χώροι της Σαντορίνης βρίσκονται σε εκείνη τη θέση της « πρόσκτησης» από πλευράς κατοίκων και όχι μόνο. Δεν συζητώ φυσικά για την απίστευτη στάση της ευρύτερης πολιτιστικής διαχείρισης των δημοσίων μουσείων….. Παρ’ όλαυτά , τόσο τα δημόσια μουσεία όσο και τα ιδιωτικά έχουν εκείνα τα εχέγγυα αύξησης της « πρόσκτησης» από πλευράς κατοίκων αρχικά. Θα μπορούσαν να δημιουργηθούν αρχικά  περιοδικές ξεναγήσεις κατοίκων τόσο στα μουσεία, όσο και στους αρχαιολογικούς χώρους. Επιπλέον, δεν θα μπορούσαν κάλλιστα οι νέοι μαθητές της Σαντορίνης να αναλάβουν τον εύκολο ρόλο της ξενάγησης τουριστών και επισήμων σε συγκεκριμένα σημεία του νησιού? Δεν θα ήταν ακόμα καλύτερο αυτό ώστε οι νέοι να αρχίσουν σιγά σιγά να μυούνται στην τέχνη της ξενάγησης.... Σίγουρα θα γίνονταν πολύ καλύτεροι από πολλούς " ξεναγούς" για τους οποίους θα υπάρξει ιδιαίτερη ανάρτηση σε λίγο καιρό... Θα δείξουν με το δικό τους τρόπο τι σημαίνει γνωρίζω το χωριό μου γνωρίζω τον τόπο μου - μαθαίνω τον τόπο μου .....

Λίγο πριν το τέλος, ας ανατρέξουμε στην περίφημη συζήτηση για τον Αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου. Πριν από 10 μέρες επισκέφθηκα το χώρο, και ειλικρινά ότι και να γίνει είναι ένα απίστευτα ενεργειακό χωριό……της Προϊστορικής Θήρας.  Λίγες ημέρες πριν τα εγκαίνια ο δήμαρχος, του οποίου του αναγνωρίζουμε την προσπάθεια εκ νέου λειτουργίας του χώρου, αναφέρθηκε σε συνέντευξή του μόνο στο τομέα της φύλαξης του αρχαιολογικού χώρου και πουθενά αλλού …. Τα εγκαίνια έγιναν σε δυο φάσεις. Την πρώτη μέρα ο Υφυπουργός Πολιτισμού – μόνος του, και την επόμενη ημέρα ο Υπουργός ( ας μου επιτραπεί ο όρος μαζί με την κουστωδία του). Και από τα δύο εγκαίνια εκτός των τοπικών φορέων και κυρίως των σχολείων που θα έπρεπε να έχουν γεμίσει το χώρο…, έλειπε κάποιος και συγκεκριμένα κάποιοι…. Αναφέρομαι στον διευθυντή των Ανασκαφών κ. Χρίστο Ντούμα και στην πολύπλευρη –μα τόσο σημαντική ομάδα των αρχαιολόγων…. Ο λόγος; Ψάχνοντας το θέμα, οι απαντήσεις που έλαβα ξεκίνησαν από το « δεν υπήρχε λόγος να είναι» μέχρι και κάποιες πληροφορίες για λήξη συμβασης πολλών αρχαιολόγων, για μη μέχρι στιγμής παράδοση του έργου στην Αρχαιολογική Εταιρεία και διάφορα άλλα… Είναι δυνατόν να ισχύει κάτι τέτοιο; Είναι δυνατόν να γίνονται εγκαίνια και να μην ξεναγει τον Υπουργό και τον Υφυπουργό ο άνθρωπος που μετά το Σπύρο Μαρινάτο, συνέβαλε σημαντικά τόσα χρόνια στη ανάπτυξη και διάδοση του προιστορικού πολιτισμού του Ακρωτηρίου; Με όλο το σεβασμό προς το πρόσωπο και την ιδιότητα του κ. Δημάρχου αλλά έμεινα έκπληκτος όταν δεν είδα 1 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟ – αν δεν μπορούσε ο κ. Ντούμας, να είναι εκεί …. Ντρέπομαι αν ισχύει κάτι τέτοιο, γιατί μου θυμίζει και το μεγάλο ζήτημα των υπαλλήλων των δυο δημοσίων μουσείω( Αλήθεια τι έχει γίνει σε αυτό; Έχουμε καμία εξέλιξη) … Επειδή είναι πληροφορίες και μόνο και δεν μπορώ να τις διασταυρώσω παραπάνω, απλά τις μεταφέρω εδώ με βασικό σκοπό την Κρίση…Αλήθεια κ. Ντούμα γιατί καθυστερήσατε να μιλήσετε για το άνοιγμα των ανασκαφών;…

Αυτά προς Κρίση….όλων όσοι Διαχειριζόμαστε Πολιτισμό με την ευρύτερη έννοια